Algemeen
Het vertrouwen in de overheid is een graadmeter voor de kwaliteit van het openbaar bestuur. Ook het democratisch gehalte van ons land is niet op alle vlakken op orde, zoals de Raad van Europa in kaart heeft gebracht. Toch is het belang van een goed ingerichte overheid belangrijk voor het vertrouwen in het openbaar bestuur. In deze tijd van onzekerheid en crisis is de waarde van een betrouwbare overheid en goed bestuur aangetoond. Duidelijkheid, voorspelbaarheid en draagvlak zijn daarbij kernwoorden. Het schommelende vertrouwen van de samenleving in de overheid in het algemeen heeft ook ons als provincie bezig gehouden. Een demissionair kabinet, de verkiezingen voor de Tweede Kamer en vorming van een nieuw kabinet beïnvloeden ook onze mogelijkheden, contacten en gesprekken. In veel gevallen wordt besluitvorming uitgesteld totdat een nieuw kabinet daarover beslissingen kan nemen. In deze periode hebben we in bestuurlijk opzicht onze relaties kunnen onderhouden en uitbreiden in Den Haag, in de regio's om ons heen en binnen onze eigen provincie.
Bestuurlijke vernieuwing
Deze Statenperiode willen we de relatie tussen de inwoners en de provinciale overheid verstevigen. En dat gaat verder dan alleen het bieden van de gebruikelijke inspraak. Met PS is hierover van gedachten gewisseld en is met externe deskundigen inspiratie opgedaan. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat in een vroegtijdig stadium, bijvoorbeeld in het voorbereidingsproces op besluitvorming, ruimte wordt gevonden om initiatieven, alternatieven en belangen naar voren te brengen. Meer sturing aan de voorkant is ook voorbereid en daarvoor hebben we een pilot gestart (economisch beleid). De ambitie om langs verschillende sporen bestuurlijke vernieuwing toe te passen is op gang gebracht en wordt gestructureerd aangepakt. In dat kader noemen we de Statenwerkgroepen 'Bestuurlijke Vernieuwing' en 'Dialoog' die voor de Staten activiteiten ontwikkelen en nieuwe inzichten verzamelen.
In het programma Bestuurlijke vernieuwing worden drie relaties onderscheiden:
1. Relatie Flevoland met inwoners
Bij deze relatie draait het om het bevorderen van de relatie van de provincie met de samenleving: inwoners, belangenbehartigers, ondernemers en instellingen. In Nederland is de omgang met burgerparticipatie en maatschappelijke initiatieven voor overheden een steeds belangrijker thema. Ook Flevoland wil aansluiten bij de energie van de samenleving. Deze participatie is allereerst een houding, een denkwijze, waarbij medewerker en bestuurder (zowel PS als GS-lid) van de provincie in verbinding staat met de samenleving.
2. Relatie Flevoland en medeoverheden
Het motto ‘Samen maken we Flevoland’, de ondertitel van de Omgevingsvisie FlevolandStraks, impliceert al dat we het als provincie niet alleen doen in het gebied. De relatie tussen provincie en mede-overheden is dus volop in ontwikkeling.
3. Relatie PS en GS (en organisatie)
PS hebben de afgelopen bestuursperiode de wens te kennen gegeven vroegtijdig betrekken te willen worden bij beleid. Kaderstelling vinden PS belangrijk. Bovendien willen PS de eigen agenda bepalen, bijvoorbeeld door een selectie van majeure thema’s die een strategische agenda moeten vormen (bestuurlijke vernieuwing is één van de thema’s). Verder willen de Staten de onderlinge relatie (o.a. coalitie en oppositie) verbeteren door Dialoogbijeenkomsten te houden.
Regionale samenwerkingsverbanden
Onze provincie is gelegen in het hart van Nederland. Onze ligging zorgt ervoor dat we bij uitstek een verbindende rol kunnen spelen tussen verschillende regio’s. Een rol die we serieus nemen en waar we het afgelopen jaar actief invulling aan hebben gegeven. Niet voor niets is regionale samenwerking een belangrijke ambitie uit ons coalitieakkoord.
We hebben nieuwe stappen gezet om regionale samenwerking nog concreter te maken. Daarbij zijn onze inhoudelijke doelstellingen overigens altijd richtinggevend. En hanteren we duidelijke principes over de manier waarop we willen samenwerken, zoals wederkerigheid en complementariteit. Onze regionale positionering en profilering is daardoor het afgelopen jaar zichtbaarder en scherper geworden. Met de mede-overheden in Flevoland hebben we intensieve contacten en werken we aan een Samenwerkingsagenda met het Rijk.
Samen met de drie noordelijke provincies hebben we bij de Rijksoverheid aandacht gevraagd voor de aanleg van de Lelylijn. Onze inspanningen op dit vlak zijn niet zonder resultaat gebleven. De Lelylijn heeft namelijk een prominente plaats gekregen in het regeerakkoord van Rutte IV. Daarmee is de komst van de spoorlijn tussen Lelystad, Emmeloord, Heerenveen, Drachten en Groningen een stap dichterbij. Het nieuwe kabinet reserveert € 3 miljard om, met aanvullingen vanuit Europese en regionale fondsen, de Lelylijn aan te leggen. De Lelylijn is onderdeel van het Deltaplan voor het Noorden en is bedoeld om de regionale sociaaleconomische structuur van de noordelijke provincies te versterken. Voor de inwoners van onze provincie betekent de komst van de Lelylijn een betere en snellere ontsluiting van en naar Noord-Nederland.
Met de samenwerkingspartners in de Metropoolregio Amsterdam hebben we nieuwe afspraken gemaakt over de governance. Zo geven we een nieuwe impuls aan onze regionale samenwerking en werken we slagvaardiger en effectiever aan de leefbaarheid van onze regio. Want die staat onder druk door de diverse ruimteclaims. Om onze regio toekomstbestendig te maken is dit jaar een verstedelijkingsstrategie opgesteld. Het vormt het gemeenschappelijke kader voor de ruimtelijke ontwikkeling van onze regio voor de middellange en lange termijn, waarbij ieders kracht en identiteit benut wordt. Leefbaarheid en sociale inclusiviteit zijn onlosmakelijk onderdeel van de verstedelijkingsstrategie.
Ook oostwaarts hebben we onze bestuurlijke relaties versterkt. Sinds oktober zijn we deelnemer aan het samenwerkingsverband Regio Zwolle. Samen met de gemeenten Dronten, Urk en Noordoostpolder zien we kansen voor onze inwoners en bedrijven op het gebied van economie, human capital, woningbouw en mobiliteit/bereikbaarheid. Een nog aan te trekken medewerker detacheren we bij bureau Regio Zwolle. Op die manier willen we concreet bijdragen aan de uitvoering van de verstedelijkingsstrategie en bijbehorend investeringsprogramma van dit samenwerkingsverband.
Samen met provincie Gelderland ondersteunen we actief de gemeenten Ermelo, Harderwijk en Zeewolde bij het opstellen van een gebiedsagenda. De gemeenten vormen samen een daily rural system en vanuit dat besef hebben zij besloten om de krachten te bundelen door een gezamenlijke gebiedsagenda op te stellen. 'Wonen' en 'Werklocaties' vormen daarin de belangrijkste thema’s waar we op korte termijn mee aan de slag gaan. Een vaste-oeververbinding tussen de drie gemeenten is als stip op de horizon voor de lange termijn opgenomen.
Samen werken in Flevoland
De coronacrisis heeft veranderingen teweeg gebracht. Fysieke contacten hebben plaatsgemaakt voor digitale ontmoetingen. Naast nadelen heeft digitaal overleg ook voordelen: afstanden worden sneller overbrugd en een frequenter contact is mogelijk. Een intensieve uitwisseling van gedachten en verdieping worden bemoeilijkt. Toch zijn we er in geslaagd in het kader van 'Samen Maken We Flevoland' interessante bijeenkomsten te organiseren, waarin interactie en samenspraak tot steviger samenwerkingsrelaties in Flevoland hebben geleid. Naast periodiek bestuurlijk overleg zijn twee bijeenkomsten belegd voor de leden van de raden en Staten in Flevoland. Op deze samenwerking in Samen Maken We Flevoland is in Programma 1.1 al ingegaan, bijvoorbeeld over de inhoudelijke aspecten van de (fysieke) leefomgeving.
Vanuit deze bestuurlijke regionale samenwerking is een proces op gang gekomen waarin we als regio met het Rijk in gesprek zijn over de toekomst van Flevoland. Daarbij is het uitgangspunt dat de overheden als gelijkwaardige partners samenwerken aan de opgaven in dit gebied. De één overheidsgedachte ligt daaraan ten grondslag. De verwachting is dat een eerste concept van deze 'Samenwerkingsagenda Rijk-Regio' begin 2022 wordt afgerond. Een structurele samenwerkingsvorm om daarmee aan de slag te gaan, zal moeten worden opgezet om de afspraken tussen Rijk en Regio te realiseren.
Inhoudelijk is daarbij aangesloten bij de thema’s uit het regionale manifest 'Wij zijn Flevoland (2020)'. Daarin is namens de Regio een aanbod gedaan aan het Rijk om landelijke opgaven in Flevoland aan te pakken. En daarmee beogen wij een duurzame doorontwikkeling van Flevoland mogelijk te maken, een samenleving te bouwen en de bijpassende voorzieningen te garanderen voor onze inwoners. Het gaat immers niet om de bouw van woningen, maar een samenleving in al haar facetten. Er moet daarom rekening worden gehouden met achterstanden in bestaande wijken, met toekomstbestendige energie-infrastructuur, met duurzame energie en een toekomstbestendige arbeidsmarkt en werkgelegenheid. Hiermee geven wij invulling aan de randvoorwaarden die PS hebben verbonden aan een kwalitatieve doorontwikkeling van provincie Flevoland om duurzaam te investeren in Flevoland als samenleving. Flevoland heeft duidelijk gemaakt dat het gaat om het creëren van een duurzame, aangename en aantrekkelijke leefomgeving voor huidige en nieuwe Flevolanders.
Europa
Europa is voor provincie Flevoland een belangrijke partner. We hebben de afgelopen periode veel bestuurlijke inzet gepleegd in de lobby voor Europese fondsen. Dat heeft er toe geleid dat Flevoland de komende zeven jaar opnieuw gebruik kan maken van Europese structuurfondsen. Maar ook op tal van andere Europese fondsen, zoals het 'Brexit Fonds (BAR)' en de herstelfondsen 'REACT-EU' en de 'Recovery and Resilience Facility (RRF)' is het afgelopen jaar geïntervenieerd in EU besluitvorming.
Daarnaast presenteerde de Europese Commissie in 2021 in het kader van de Europese Green Deal het ‘Fit for 55’ pakket. Dit is een breed en ambitieus plan met als doel de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55 procent te verminderen. Samen met andere voorstellen uit de Green Deal zoals de 'Farm to Fork Strategy', de 'Europese mobiliteitsstrategie' en de 'Bodemstrategie' raken deze EU voorstellen het beleid van de provincie op het gebied van regionale ontwikkeling, energie, landbouw, biodiversiteit, natuur mobiliteit en ruimtelijke ordening. Provincies vervullen een belangrijke rol bij de uitvoering van EU beleid zowel wat betreft nieuwe regelgeving, financiële steunmaatregelen als het leggen van dwarsverbanden tussen verschillende dossiers.
In algemene zin behartigen we de Flevolandse belangen rechtstreeks bij de Europese instellingen of via netwerken waar Flevoland lid van is (Europees Comité van de Regio’s, Conference of Periphere and Maritime Regions en Assembly of European Regions en het Huis van de Nederlandse provincies). Flevoland is daarnaast actief in de Raad van Europa. De commissaris van de Koning vervult voor een periode van 2½ jaar de functie van president van het Congres van Lokale en Regionale Overheden van de Raad van Europa.
Bestuursstijl
Ook de afgelopen tijd hebben wij als doel voor ogen gehad om onze Flevolandse inwoners een goede en veilige samenleving te bieden. De periode van de coronapandemie heeft beperkingen en andere gevolgen gehad voor het besturen van de provincie. Fysieke ontmoeting, gesprek en debat hebben we grotendeels ingewisseld voor digitale besprekingen en besluitvorming. Het besluitvormingsproces heeft zijn voortgang gehad, zij het in een wat andere gedaante. De gevolgen van deze crisis voor de samenleving, voor ondernemers en inwoners, zijn niet eenvoudig te schetsen. Ondernemers, maar ook werknemers en kwetsbaren hebben te maken gekregen met de gevolgen van de coronacrisis. Met de Coronamonitor hebben we zo goed mogelijk inzicht geboden in de ontwikkelingen in deze periode en we blijven dit in de gaten houden.
Om als provinciale overheid betrouwbaar en open te zijn moeten we ons voortdurend bewust zijn van en ons inspannen om de transparantie te vergroten. Ook zijn we ons bewust van de lessen die uit de landelijke gebeurtenissen kunnen worden gehaald en proberen we in bestuurlijk en politiek handelen onze openheid te bevorderen en betrokkenheid te vergroten. Met PS hebben we dit gedaan door te investeren in de samenwerkingsrelatie tussen politiek en bestuur via de dialoog en door in te zetten op 'voorkantsturing'; dit doen we in overleg met werkgroepen in PS. We zijn voortdurend op zoek naar de optimale informatievoorziening, naar samenwerking met de mede-overheden, binnen de regio, met omringende gebieden en met het Rijk. Het afgelopen jaar is bij herhaling gebleken dat het belang van de regionale schaal voor de aanpak van grote maatschappelijke opgaven, in onze situatie de provincie, van grote toegevoegde waarde is. Die kwaliteiten van Flevoland hebben we zo veel mogelijk benut.
Provinciale Staten/Statengriffie
Voor Provinciale Staten en de Statengriffie stond 2021 in het teken van de (voorbereiding op) grote landelijke opgaven en regionale ontwikkelingen en de rol die de provincie daarin neemt. In toenemende mate neemt Provinciale Staten positie in bij onder andere regionale en interprovinciale samenwerkingen door middel van rapporteurs en gefaciliteerd vanuit de Statengriffie. Daarnaast is in 2021 ingezet op voorkantsturing door Provinciale Staten in het kader van bestuurlijke vernieuwing. De voorkantsturing, de komst van de omgevingswet en landelijke en regionale opgaven en ontwikkelingen zien we terug in een toename op de vergaderdruk. Meer dan voorheen neemt de procedurecommissie haar positie in om te komen tot adequate behandeling in de commissies ondersteund door de Statengriffie. Hiermee wordt ruimte gegeven voor de politiek t.b.v. besluitvorming door Provinciale Staten. De procedurecommissie heeft haar werkwijze helder vastgelegd, haar communicatie verder geoptimaliseerd en de samenwerking met het college bestendigd. Naast de toename van de vergaderdruk is in 2021 overwegend digitaal vergaderd als gevolg van corona. De Statengriffie faciliteert digitaal vergaderen met toepassing van haar kernwaarden Vernieuwingsgericht-Betrouwbaar-Toegankelijk-Dienstverlenend-Deskundig en Sprankelend. Risico van de hoge vergaderdruk en vergaderingen in digitale vorm is dat het onderliggende debat verhardt. Met dialoogsessies is ingezet op het behoud van een goede relatie tussen Provinciale Staten onderling en met het college. Daarbij hoort de ambitie om in toenemende mate de Flevolandse samenleving te betrekken in de dialoog.